هەولێر، هەرێمى کوردستان ٩ تشرینى یەکەم ٢٠٢٤ -  دەزگای روانگە، بە هاوکاری لەگەڵ وەزارەتی پەروەردە و چەندین لایەنی پەیوەندیدار، بە شانازییەوە ڕایدەگەیەنێت کە دەستپێشخەرییەکی گرنگی بۆ نوێکردنەوەی سیستەمی پەروەردە لە کوردستان دەست پێکردووە. ئەم سیاسەتە ستراتیژییە دەیەوێت کوالێتی، دەستگەیشتن و ژێرخانی پەروەردە باشتر بکات، کە جەخت لەسەر پێنج ئامانجی سەرەکی ستراتیژی دەکاتەوە کە لەگەڵ پێداویستییەکانی گەشەپێدانی هەرێمەکە دەگونجێت.

چارەسەرکردنی گرفتە سەرەکییەکانی پەروەردە

​سیستەمی پەروەردەی کوردستان لە ئێستادا ڕووبەڕووی چەندین گرفتی گرنگ دەبێتەوە کە ڕێگر دەبن لە کاریگەری و فراوانی:

١. پڕۆگرامی کۆن: چوارچێوەی پەروەردەیی ئێستا بە شێوەیەکی زۆر پشت بە میتۆدە نەریتییەکانی وانەوتنەوە دەبەستێت، کە سەرکەوتوو نین لە پێدانی توانا پێویستەکان بە قوتابیان بۆ ئابووری جیهانی. ئەمەش دەبێتە هۆی دروستبوونی ناهاوسەنگی لە نێوان دەرەنجامەکانی پەروەردە و داواکارییەکانی بازاڕی کار.

٢. سنووردارکردنی دەستگەیشتن بۆ کەسانى لێقەوماو: بەربەستی گەورە هەیە بۆ خێزانە کەمدەراماتەکان، ئاوارە ناوخۆییەکان (IDPs)، و قوتابیانی پەنابەر، کە کێشەیان هەیە لە دەستگەیشتن بە پەروەردەیەکی باش. جیاوازی لە سەرچاوە پەروەردەییەکاندا ئەم کێشەیە قووڵتر دەکاتەوە، کە دەبێتە هۆی بەردەوامبوونی بازنەی هەژاری و پەراوێزخستن.

٣. کەمی ژێرخان: زۆربەی قوتابخانەکان بە باشی ئامادە نەکراون بە سەرچاوە پێویستەکان، لەوانەش کەرەستەکانی فێربوون، تەکنەلۆجیا، و شوێنی سەلامەت. ئەم کەمییە لە ژێرخاندا بە توندی سنووردار دەکات کاریگەری پرۆسەکانی وانەوتنەوە و فێربوون.

٤. نەبوونی دیدی سیاسەت: نەبوونی چوارچێوەیەکی سیاسەتی یەکگرتوو و فراوان، مامۆستایان و دامەزراوەکان بەبێ ڕێنمایی ڕوون بەجێدەهێڵێت، کە ڕێگر دەبێت لە هاوتەریبکردنی ئامانجە پەروەردەییەکان لەگەڵ ئامانجە گشتییەکانی گەشەپێدانی کوردستان.

٥. ناهاوتەریبی لایەنە پەیوەندیدارەکان: پەرتەوازەیی لە نێوان ئەکتەرە ناوخۆیی، نیشتمانی و نێودەوڵەتییەکان بووەتە هۆی دروستبوونی ستراتیژی پەروەردەیی پچڕپچڕ. نەبوونی هاوکاری ڕێگری دەکات لە بەکارهێنانی کارای سەرچاوەکان و کەم دەکاتەوە لە کاریگەری دەستپێشخەرییەکان کە ئامانجیان باشترکردنی پەروەردەیە.

ئامانجە ستراتیژییەکان بۆ نوێکردنەوە

لە وەڵامی ئەم ئاستەنگە گرنگانەدا، دەزگای روانگە چوارچێوەیەکی بەهێزی سیاسەتی داڕشتووە کە لەسەر بنەمای مۆدێلی سیستەمی ئیکۆلۆجی دامەزراوە. ئەم مۆدێلە دان بە کارلێکە ئاڵۆزەکانی نێوان قوتابیان و ژینگەکانیان دەنێت، جەخت لەسەر پێویستی ڕێبازێکی گشتگیر بۆ چاکسازی پەروەردە دەکاتەوە. سیاسەتەکە پێنج ئامانجی ستراتیژی دیاری دەکات:

١. نوێکردنەوەی پڕۆگرام: گواستنەوە بۆ مۆدێلێکی فێربوون لەسەر بنەمای لێهاتوویی کە جەخت لەسەر پەرەپێدانی بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانە، چارەسەرکردنی کێشە و گونجاندن دەکات. ئەم ڕێبازە دڵنیایی دەدات کە قوتابیان زانیاری و لێهاتوویی پەیوەندیدار بەدەست دەهێنن کە بۆ سەرکەوتن لە کۆمەڵگا و هێزی کاردا پێویستن، بەمەش بەشداری لە گەشەپێدانی ئابووری هەرێمەکەدا دەکەن.

٢. پەروەردەی گشتگیر: جێبەجێکردنی سیاسەتەکان کە ئاستەنگەکان بۆ گرووپە پەراوێزخراوەکان لادەبەن، دڵنیابوون لە دەستگەیشتنی یەکسان بە پەروەردە بۆ هەموو قوتابیان، لەوانەش کچان، قوتابیانی خاوەن پێداویستی تایبەت، و ئەوانەی لە پێشینەی پەنابەر و ئاوارەن. ئەمە پێویستی بە تێکەڵکردنی بنەماکانی پەروەردەی گشتگیر لە هەموو لایەنەکانی چوارچێوەی پەروەردەیی و دابینکردنی سەرچاوە و پشتگیریی پێویست هەیە.

٣. پەروەردەی باش: باشترکردنی کوالێتی گشتی پەروەردە لە ڕێگەی وەبەرهێنان لە گەشەپێدانی پیشەیی مامۆستایان، باشترکردنی لێپرسراوێتی لە ڕێگەی زیادکردنی بەشداری دایکوباوکان، و دانانی پێوەرێکی ڕوون بۆ دەرەنجامەکانی پەروەردە. بەهێزکردنی مامۆستایان بە ڕاهێنانی بەردەوام و دۆخی کاری شایستە.

٤. گەشەپێدانی ژێرخان: گرنگیدان بە وەبەرهێنان لە ژێرخانی قوتابخانەکان بۆ دروستکردنی ژینگەیەکی فێربوونی سەلامەت، بەردەست و باش ئامادەکراو. ئەمە بریتییە لە دروستکردنی قوتابخانەی نوێ لە ناوچە کەمخزمەتکراوەکان و باشترکردنی ئەو دامەزراوانەی کە هەن بۆ ئەوەی لەگەڵ پێوەرە نوێیەکانی پەروەردە بگونجێن.

٥. داهێنان لە سیاسەتدا: ڕێکخستنەوەی پڕۆسەکانی دانانی سیاسەت بۆ هاندانی بڕیاردان لەسەر بنەمای بەڵگە و دڵنیابوون لە هاوئاهەنگی لە نێوان ئەکتەرە خۆجێیی، نیشتمانی و نێودەوڵەتییەکان. شێوازێکی بەشداریکردن پەیڕەو دەکرێت بۆ بەشداریپێکردنی لایەنە پەیوەندیدارە جیاوازەکان لە گەشەپێدان و جێبەجێکردنی سیاسەتەکانی پەروەردە.

پێوانی کاریگەری و چاودێریکردن

بۆ دڵنیابوون لە لێپرسراوێتی و شەفافیەت، دەزگای روانگە چوارچێوەیەکی گشتگیری چاودێری و هەڵسەنگاندن (M&E) جێبەجێ دەکات. ئەم چوارچێوەیە نیشاندەرە سەرەکییەکانی کارایی لەخۆدەگرێت کە پەیوەندیان بە ئامانجە ستراتیژییەکانەوە هەیە، کە ڕێگە بە لایەنە پەیوەندیدارەکان دەدات بە شێوەیەکی کاریگەر چاودێری پێشکەوتنەکان بکەن.

• کۆکردنەوە و شیکردنەوەی داتا: کۆکردنەوەی داتای بەردەوام لایەنە پەیوەندیدارەکان ئاگادار دەکاتەوە دەربارەی دۆخی دەستپێشخەرییە پەروەردەییەکان و ئەو بوارانە دەستنیشان دەکات کە پێویستیان بە چاکسازییە. چوارچێوەی M&E هەروەها فیدباکی قوتابیان، مامۆستایان و دایک و باوکان لەخۆدەگرێت بۆ دڵنیابوون لە پڕۆسەیەکی باشترکردنی بەردەوام.
• نوێکردنەوەی ڕاستەوخۆ: سیستەمێکى ئۆنلاین نوێکردنەوەی ڕاستەوخۆ لەسەر پێشکەوتنی دەستپێشخەرییەکان دابین دەکات، کە زانیارییەکان بۆ هەموو لایەنە پەیوەندیدارەکان بەردەست دەکات.
• ڕاوێژکاری بەردەوام: دەزگای روانگە بە شێوەیەکی ڕێکوپێک کۆبوونەوەی لایەنە پەیوەندیدارەکان ئەنجام دەدات بۆ گفتوگۆکردن لەسەر پێشکەوتن، ئاستەنگەکان و چارەسەرەکان، کە هاوکاری بڕیاردانی هاوبەش دەکات.

بەشداریپێکردن و هاوکاریی لایەنە پەیوەندیدارەکان

سەرکەوتنی ئەم دەستپێشخەرییە پەیوەستە بە بەشداریی چالاکی لایەنە پەیوەندیدارە جیاوازەکان، لەوانە:

• بەرپرسانی حکومی: هاوکاریکردن لەگەڵ دەسەڵاتە پەروەردەییە خۆجێیی و نیشتیمانییەکان بۆ ڕێکخستنی سیاسەتەکان و سەرچاوەکان.
• پەروەردەکاران و بەڕێوەبەرانی قوتابخانە: بەشداریپێکردنی مامۆستایان و سەرکردەکانی قوتابخانە لە گەشەپێدانی گۆڕانکارییەکانی پڕۆگرامی خوێندن و بەرنامەکانی ڕاهێنان.
• ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی: هاوبەشیکردن لەگەڵ ڕێکخراوە ناحکومییەکان بۆ گەیشتن بە کۆمەڵگە لاوازەکان و دڵنیابوون لە پەروەردەی گشتگیر.
• نوێنەرانی کەرتی تایبەت: بەشداریپێکردنی کۆمپانیاکان بۆ پشتگیریکردنی بەرنامەکانی ڕاهێنان و کارامەیی کە پەروەردە بە هەلەکانی کارەوە دەبەستێتەوە.

دەزگای روانگە زنجیرەیەک ڕاوێژکاری و وۆرکشۆپى ئەنجام دا بۆ کۆکردنەوەی تێڕوانین و فیدباک، بۆ دڵنیابوون لەوەی کە سیاسەتەکە بە شێوەیەکی کاریگەر پێداویستییەکانی هەموو لایەنە بەشداربووەکان چارەسەر دەکات.

دەرەنجام

دەزگای روانگە پابەندە بە پەرەپێدانی سیستەمێکی پەروەردەیی بەهێز، گشتگیر و ئامادە بۆ داهاتوو لە کوردستان. لە ڕێگەی چارەسەرکردنی ئاستەنگە سیستەماتیکییەکان و جێبەجێکردنی ستراتیژی داهێنەرانە، دەتوانین دڵنیا بین لەوەی کە هەموو منداڵێک لە هەرێمەکەدا دەستی بە پەروەردەیەکی باش دەگات و دەرفەتی گەشەکردنی هەیە.

  لێرەدا سەیری پەرەى سیاسەتەکە بکە
https://pdflink.to/rwanga/